Η Μάχη του Ματζικέρτ 26 Αυγούστου 1071 μ. Χ.

ΑΠΟΨΕΙΣ - 10/11/2021. Συντάκτης: Defendia Newsroom

Του Γιώργου Μπατζέ:

Το  Μάτζικερτ είναι πόλη στα βάθη της σημερινής Ανατολικής Τουρκίας μια πόλη που την Βυζαντινή περίοδο ήταν υψίστης σημασίας για  στρατηγικούς λόγους.

Η συγκεκριμένη πόλη υπήρξε στόχος για πάρα πολλούς εχθρούς της Αυτοκρατορίας κυρίως για τους Τούρκους τον 11αι μ.Χ. Ο Τούρκος πολέμαρχος Άλπ Αρσλάν μετά από πολλές προσπάθειες κατάφερε να κατακτήσει το φρούριο του Μάτζικερτ το 1070 μία περίοδο όπου αυτοκράτορας ήταν ο Ρωμανός ο IV γνωστός και ως Διογένης.

Ο Ρωμανός προερχόταν από οικογένεια αριστοκρατών της Μικράς Ασίας, είχε διακριθεί για πάρα πολλές στρατιωτικές του επιχειρήσεις ειδικά απέναντι στους Πατζινάκους Τούρκους τους οποίους και ισοπέδωσε. Αυτοκράτορας στέφθηκε την πρωτοχρονιά του 1068 σε ηλικία 45 ετών.

Ήταν ένας άνθρωπος θαρραλέος, δυνατός με φοβερές πολεμικές ικανότητες αλλά είχε ένα μεγάλο ελάττωμα … ήταν πολύ υπερόπτης κάτι που παρελθόν τον βοήθησε όμως να κερδίσει πολλές μάχες.

Με την ανάληψη της εξουσίας χωρίς δεύτερη σκέψη ξεκίνησε εκστρατείες προς την Ανατολή οπού μετά από 2 χρόνια κατάφερε να απελευθερώσει την Ιεράπολη από τους Σελτζούκους, μια επιτυχία που δεν αρκούσε όμως σε ένας άνθρωπο με την καρδιά και την ψυχή του Ρωμανού.

Βυζαντινό ιππικό

Μετά από 2 χρόνια επιτυχιών στην Ανατολή ο Ρωμαίος Αυτοκράτορος επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη με σκοπό να δημιουργήσει τον μεγαλύτερο δυνατό στρατό έτσι ώστε να ξεριζώσει μέχρι και τον τελευταίο τούρκο από τα εδάφη της Αυτοκρατορίας.

Δίνοντας ψυχή και σώμα στον ανένδοτο αγώνα ο αυτοκράτορας κατάφερε να μαζέψει 70.000 στρατιώτες κάτι που είχε να συμβεί 100άδες χρόνια όσο αναφορά την αυτοκρατορία, το σώμα αποτελούντα από μισθοφόρους οι οποίοι προερχόταν από Γαλλία, Αγγλία, Γεωργία, Βουλγαρία και κάποιοι Τούρκοι οι οποίοι πήγαν με το πλευρό των Βυζαντινών.

Η εκστρατεία του Ρωμανού ξεκίνησε με πολλά προβλήματα. Άφησε πίσω του στην Κωνσταντινούπολη τον έμπειρο αξιωματικό Νικηφόρο Βοτανειάτη, επειδή τον υποψιαζόταν για προδοσία και προτίμησε να πάρει μαζί του τον Ανδρόνικο Δούκα ο οποίος ήταν γιος του Ιωάννη Δούκα της δυναστείας των Αγγέλων οι οποίοι ήθελαν τον θρόνο όσο τίποτα άλλο χωρίς να τους ενδιαφέρει το καλό της Αυτοκρατορίας.

Εν τω μεταξύ ο Άλπ Αρσλάν κατευθυνόταν από την Παλεστίνη στο Χαλέπι ενώ στην πορεία συνάντησε Βυζαντινούς πρεσβευτές οι οποίοι τον ενημέρωσαν πως ο Ρωμανός κήρυξε πόλεμο απέναντι του. Ο Τούρκος πολέμαρχος αμέσως ξεκίνησε να ανασυντάξει τον στρατό του μαζεύοντας γρήγορα για την εποχή 30.000 Τούρκους.

Οι Βυζαντινές δυνάμεις κατευθύνονται προς την Θεοδοσιούπολη. Ο Ρωμανός δίνει εντολή να συλλέξουν τρόφιμα για 2 μήνες και αμέσως να κατευθυνθούν προς το Μάτζικερτ. Παράλληλα Τούρκοι ανιχνευτές είχαν βρει τα βυζαντινά στρατεύματα και ενημέρωναν τον Αρσλάν για την θέση τους. Το μεγάλο λάθος του Ρωμανού ήταν ότι χώρισε τον στρατό σε 2 τμήματα τα οποία είχαν απόσταση 70 χιλιομέτρων μεταξύ του. ο Ρωμανός κατευθύνετε με το στράτευμά του στο Μάτζικερτ και με σχετική ευκολία ο Βρυένιος κατέλαβε το φρούριο αφήνοντας όλους τους Μουσουλμάνους ελεύθερους (Πέμπτη 24 Αυγούστου).

Οθωμανικό ιππικό επιτείθεται σε Βυζαντικό πεζικό.

Εκεί που όλα πήγαιναν κατ’ευχήν ένας στρατιώτης που γλίτωσε από ενέδρα των Τούρκων έφτασε στον Αυτοκράτορα ο οποίος κατάλαβε πως οι Τούρκοι βρίσκονται κάπου κοντά. Ο Αρσλάν από το απόγευμα κιόλας ξεκίνησε καταδρομική επίθεση η οποία έσβησε με την εκπληκτική τακτική του Ρωμανού το ίδιο βράδυ μια δεύτερη απόπειρα έγινε από τους Τούρκους μάταιη και αυτή…και σιγά σιγά φτάνει η στιγμή της μεγάλης μάχης!

Ο στρατός βάδισε σε δύο γραμμές βάθους 4-8 μέτρων η καθεμία με δύο πτέρυγες να καλύπτουν τα πλευρά. Μπροστά του ήταν έφιππος ο Ρωμανός μαζί με την Βαράγγειως φρουρά. Αριστερά ήταν ο Βρυένης και δεξιά ο Αλυάτης. Το σχέδιο ήταν πολύ καλά οργανωμένο με μοναδικό ερωτηματικό …γιατί δεν χρησιμοποιήθηκαν οι Κατάφρακτοι (το ισχυρότερο έφιππο σώμα των βυζαντινών);

Το έδαφος του πεδίου της μάχης ήταν επίπεδο και πετρώδες εκτεινόταν από το Μάτζικερτ προς τα νοτιοανατολικά.

Ο Βυζαντινός στρατός άρχισε να προελαύνει με σταθερό βήμα και με τάξη, οι Τούρκοι υποχωρούσαν βάλλοντας με τόξα εναντίων των Βυζαντινών στις πτέρυγες. Ο Ρωμανός από την κεντρική γραμμή συνέχιζε την πορεία του με θάρρος και κατάφερε να καταλάβει το αντίπαλο στρατόπεδο σε αντίθεση με τον Βρυέννιο τον Αλυάτη και τον Αδρόνικο Δούκα οι οποίοι φοβούμενοι τα βέλη των Τούρκων έμειναν πίσω.

Ο Αυτοκράτορας το απόγευμα κινήθηκε προς το στρατόπεδο του με την παράταξη του συντεταγμένα αλλά η δεξιά πτέρυγα εξέλαβε εσφαλμένα το σήμα της υποχώρησης ως ένδειξη ότι ο αυτοκράτορας είχε σκοτωθεί στην μάχη!

Εκείνη την στιγμή οι Τούρκοι κατάφεραν ισχυρό πλήγμα στις δυνάμεις του Αλυάττη ως αποτέλεσμα να περικυκλώσουν τον Αυτοκράτορα Ρωμανό. Ο Ρωμανός ολομόναχος εγκαταλειμμένος και στερημένος από κάθε ελπίδα έβγαλε το ξίφος του σκοτώνοντας πολλούς και αναγκάζοντας άλλους να τραπούν σε φυγή! Κυκλωμένος από ένα πλήθος εχθρών τραυματίστηκε σοβαρά στο χέρι ενώ το άλογο του είχε ήδη σκοτωθεί. Ο Ρωμανός αν και τραυματίας συνέχισε να μάχεται γενναία, εγκαταλείφθηκε όμως από τον Ανδρόνικο δούκα(οικογένεια Αγγέλων) ο οποίος δεν συμμετείχε καν στην μάχη φοβούμενος μην χάσει τον  στρατό του δείχνοντας αδιαφορία για την Αυτοκρατορία και το μέλλον της.

Είχε νυχτώσει όταν ο διοικητής της Τουρκικής δύναμης που είχε χάσει τουλάχιστον 4.000 άνδρες έδωσε εντολή να σταματήσει η καταδίωξη των βυζαντινών οι οποίοι είχαν τραπεί σε φυγή… ένας βυζαντινός μόνο είχε μείνει στο πεδίο της μάχης και αυτός ήταν ο Ρωμανός με την λιγοστή φρουρά που του είχε απομείνει!

Το βράδυ μετέφεραν τον αιχμάλωτο Ρωμανό στην σκηνή του Τούρκου Άλπ Αρσλάν. Ο Τούρκος αντικρίζοντας τον Ρωμανό γεμάτο αίματα γεμάτο θάρρος και ψυχή που ποτέ ξανά δεν είχε αντικρίσει συγκινήθηκε με το θάρρος του αυτοκράτορα και του έκανε μία ερώτηση:

Άλπ Αρσλάν: “Τι θα έκανες, αν ήμουν εγώ δικός σου αιχμάλωτος;”

Ρωμανός: “Θα σε σκότωνα, ή μάλλον θα σε εξέθετα στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης.”

Η Μάχη του Ματζικέρτ 26 Αυγούστου 1071 μ. Χ.

Μετά από αυτήν την γενναία απάντηση ο Τούρκος έκανε κάτι που δεν το χωράει ο ανθρώπινος νους….άφησε τον Ρωμανό ελεύθερο αναγνωρίζοντας το θάρρος του ακόμα και την τελευταία στιγμή!

Η άποψη μου για τον Ρωμανό είναι πως το μιλιταριστικό κομμάτι είναι μέσα στους 5 καλύτερους αυτοκράτορες του Βυζαντίου και ο λόγος είναι πως αν πετύχαινε η εκστρατεία του και δεν προδιδόταν από την οικογένεια των Αγγέλων οι οποίοι αργότερα έχουν μεγάλο ποσοστό ευθύνης για την καταστροφή της Αν. Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας  σήμερα πολύ πιθανόν να μην μιλούσαμε καν για τους γείτονές μας ανατολικά καθώς θα είχαν καταστραφεί ολοσχερώς από τον Ρωμανό IV Διογένη!