Ενεργειακή ομηρία και στο βάθος… πυρηνικά

ΑΠΟΨΕΙΣ, ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - 18/06/2022. Συντάκτης: Defendia Newsroom

Του Ελευθερίου Λαδά:

Ο όρος, “Αμερικανικός Αιώνας” (American Century), πρωτοεισήχθη στον δημόσιο διάλογο από τον εκδότη του Times, Henry Luce, προσπαθώντας να συνοψίσει σε δύο λέξεις, την πρωτοκαθεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών σε στρατιωτικό, διπλωματικό και πολιτισμικό επίπεδο από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ύστερα, το 1941. Η Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, πολλές φορές επικρίθηκε για τις αποτυχίες της, όμως πάντα έβρισκε τρόπους να ανακάμπτει και να διορθώνει τα κακώς κείμενα. Η Αμερικανική εμπλοκή στην Μέση Ανατολή ήταν πάντα ένα συγκρουσιακό ζήτημα. Άλλοτε η στάση της στο Μεσανατολικό, ή η στήριξη της σε καθεστώτα σαν του Σαντάμ Χουσεΐν και πιο πρόσφατα η επαμφοτερίζουσα στάση της με το Ιράν. Στα πρώτα δύο, η Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, φαίνεται να έχει πάρει τα μαθήματά της, ωστόσο η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, έχει αναδείξει το τελευταίο σε μείζον ζήτημα συλλογικής ασφαλείας.

Παραταύτα έχει πάρει και η Τεχεράνη τα μαθήματά της. Οι διδάξαντες; Βόρεια Κορέα, Ιράκ και Λιβύη και το συμπέρασμα είναι πολύ απλό. Αν είσαι αυταρχικό καθεστώς, με εθνικά συμφέροντα που συγκρούονται με εκείνα των ΗΠΑ, η επιβίωσή σου εξαρτάται από τα Όπλα Μαζικής Καταστροφής που διαθέτεις. Ο Σαντάμ Χουσεΐν και ο Μουαμάρ Καντάφι δεν είχαν, και ως εκ τούτου βρίσκονται αμφότεροι τρία μέτρα κάτω από το χώμα και τα κράτη τους, διχοτομημένα, πρόσφορο έδαφος για την διεξαγωγή συγκρούσεων δι’ αντιπροσώπων και για την στρατολόγηση και σύσταση τρομοκρατικών οργανώσεων, με βάση το Ισλάμ. Η Βόρειος Κορέα, γεύτηκε τα επίχειρα της αμερικανικής παρέμβασης την δεκαετία του 1950, ωστόσο σήμερα ο Κιμ Γιονγκ Ουν, χάρις το πυρηνικό του οπλοστάσιο, έχει να φοβάται περισσότερο το εσωτερικό του, παρά τις ΗΠΑ.

Το Ιράν, εκμεταλλευόμενο την ψύχρανση στις σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας και ΗΠΑ – Σ. Αραβίας, αναγνωρίζοντας τη γεωγραφική του εγγύτητα, σε χώρες κεφαλαιώδους σημασίας, επιχειρεί να δημιουργήσει ένα νέο πλαίσιο ενεργειακής και στρατιωτικής συνεργασίας, σε Μ. Ανατολή και Κεντρική Ασία. Η σχιστολιθική επανάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες, είχε άμεσες συνέπειες στην αντιμετώπιση των πετρομοναρχιών του Κόλπου, καθώς η ενεργειακή αυτάρκεια των ΗΠΑ, υπαγόρευε πλέον μία σταδιακή απόσυρση από τον ρόλο του “διεθνούς αστυνόμου” στην περιοχή. Η επαναφορά του Δόγματος Νίξον, ως προς την εξεύρεση υπεράκτιου ισορροπιστή (offshore balancer) στην περιοχή, με το Ισραήλ να επιτελεί αυτόν τον ρόλο, με τις Συμφωνίες του Αβραάμ και την Αίγυπτο εκείνον του ενεργειακού hub, ανάγκασε τα κράτη του Κόλπου να επιδοθούν σε μία πολυσχιδή εξωτερική πολιτική, βελτιώνοντας τις σχέσεις με την Ρωσία, στα πλαίσια του ΟΠΕΚ, ειδικά μετά τον πόλεμο τιμών του 2020, και με την Ινδία στα πλαίσια της στρατιωτικής συνεργασίας, στην προσπάθειά τους να εξισορροπήσουν Πακιστάν και Ιράν και τα στηριζόμενα από αυτούς Ισλαμιστικά κινήματα.

Οι συνομιλίες της Διοίκησης Μπάιντεν με την Τεχεράνη, με την σταδιακή άρση των κυρώσεων με πρόθεση την επιστροφή στην JCPOA για το πυρηνικό του πρόγραμμα, είχαν στόχο την εξεύρεση ενεργειακής εναλλακτικής στους Ρωσικούς υδρογονάνθρακες. Η αύξηση των τιμών στην ενέργεια, όπως είναι φυσικό, ωφελούν μία πετρελαιοπαραγωγό χώρα όπως το Ιράν. Έτσι, η άρνηση των μοναρχιών του Κόλπου να πάνε κόντρα στη Μόσχα αυξάνοντας την παραγωγή, γεγονός που θα τους στερούσε μεγάλη ποσότητα από τα αποθεματικά που διατηρούν σε περίπτωση σύγκρουσης με το Ιράν, καθιστούν το τελευταίο ως τον κλειδοκράτορα των τιμών της ενέργειας.

Δεδομένης και της σταδιακής απόσυρσης της ρωσικής στρατιωτικής παρουσίας από την Μ. Ανατολή, ο Βασιλιάς της Ιορδανίας Αμπντουλάχ  Β’ εξέφρασε έντονες ανησυχίες για την κάλυψη του κενού αυτού στην Συρία από το Ιράν. Κάθε άλλο παρά αβάσιμες είναι οι συγκεκριμένες ανησυχίες, καθώς το χτύπημα σε κουρδική επαρχία στο Βόρειο Ιράκ δίπλα σε Αμερικανικό προξενείο αποδεικνύει ότι όπως και η Τουρκία έτσι και το Ιράν προσπαθεί να ελέγξει τις κουρδικές αυτονομιστικές τάσεις. Αν συμπεριλάβει κανείς, το ανοιχτό μέτωπο στην Υεμένη, την μονίμως ασταθή κατάσταση στον Λίβανο, τον οποίο ελέγχει – και πολιτικά – η Χεζμπολάχ και την πρόσφατη επαναστρατιωτικοποίηση της Χερσονήσου του Σινά από την Αίγυπτο, κατά παράβαση των Συμφωνιών του Camp David, ο κατευνασμός του Ιράν από τις ΗΠΑ, κάθε άλλο παρά ευεργετικά επέδρασε. Το χτύπημα του Ισλαμικού Κράτους στο Σινά σε αγωγό φυσικού αερίου που έρχεται από την Συρία, σε μία περιοχή που μέχρι πρότινος λειτουργούσε ως buffer zone μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου, είχε διττό στόχο : Αρχικά, η αποσταθεροποίηση της Αιγύπτου, που πιθανώς να χτυπηθεί από την επισιτιστική κρίση και η ανατροπή του Αλ Σίσι, – όπως και μία σύγκρουσή του με το Ισραήλ – θα βάλει τέλος στην υλοποίηση του East Med και δεύτερον θα δημιουργήσει μία πανισλαμική επανάσταση σε όλη την Βόρειο Αφρική, ως φαινόμενο διάχυσης (spillover effect).

Την ίδια στιγμή, η κατάληψη των ελληνόκτητων tankers, και το χτύπημα του αγωγού στο Σινά, σε συνδυασμό με την κρίση στις Αμερικανοτουρκικές σχέσεις, λειτουργεί θετικά στο εγχείρημα του Ιράν, να αναδείξει το ίδιο, ως τον ασφαλέστερο πάροχο ενέργειας μέσω των  αγωγών του προς τις ενεργοβόρες Κίνα και Ευρώπη. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν και την σύναψη αμυντικής συνεργασίας μεταξύ Τατζικιστάν – που μέχρι πρότινος αγόραζε TB-2 Bayraktar από την Τουρκία – και Ιράν, καταλαβαίνει κανείς ότι οι ΗΠΑ, βρήκαν έναν νέο σύμμαχο στην στρατηγική περικύκλωση της Κίνας, παραγκωνίζοντας τον Ερντογάν και το Παντουρκικό του αφήγημα.

Συνοπτικά, είναι σαφές ότι ο προσεταιρισμός του Ιράν από τις Ηνωμένες Πολιτείες έχει αμιγώς ευκαιριακά χαρακτηριστικά, καθώς ο τελικός στόχος της Ουάσινγκτον είναι η ανάσχεση της Κίνας. Αυτό που ωστόσο θα έπρεπε να προβληματίσει είναι ποιά θα είναι η αντίδραση του Ισραήλ, βλέποντας την Ιρανική επιρροή να επεκτείνεται και την πρόθεση των ΗΠΑ να διαπραγματευτούν για το πυρηνικό του πρόγραμμα, δεδομένης της πρόθεσης του ιδίου, να προχωρήσει σε προληπτικό χτύπημα πριν το πρόγραμμα τελεσφορήσει. Στην εξίσωση αυτή προστίθεται και η ενεργοβόρος Ινδία, η οποία εξετάζει την δημιουργία αγωγού, που θα περνά μέσα από Πακιστάν και Ιράν ως εναλλακτική, την στιγμή που εξαρτάται από το Ιράκ, την Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ. Το modus operandi του Ιράν, καθιστά την ροή ενέργειας μέσω tankers από την Αραβική Θάλασσα, αβέβαιη, μετά το περιστατικό με τα ελληνόκτητα tankers, επιχειρώντας να καταστήσει την Ινδία ενεργειακά όμηρό του, σηματοδοτώντας μία νέα εποχή για την ισορροπία στη Μ. Ανατολή και Κεντ. Ασία.